"Norwegian wood" Haruki Murakami

Lata sześćdziesiąte to okres obarczony walką o swobody, wolną miłość i nasilania się protestów uczelnianych. W Stanach Zjednoczonych w tamtym czasie, dużą popularnością cieszył się ruch hippisowski, wyrażający sprzeciw wobec zaangażowania się państwa i obywateli w wojnę na innym kontynencie, oraz dezaprobujący świat dorosłych, materializm, własność prywatną, sztuczne konwenanse i skostnienie instytucji.

W Japonii tymczasem dochodzi do wystąpień lewicowych ruchów studenckich, które pojawiły się w związku z podpisaniem nowego układu o bezpieczeństwie ze Stanami Zjednoczonymi. Gwarantował on Krajowi Kwitnącej Wiśni militarną ochronę z tzw. parasolem nuklearnym oraz pozwalał wojskom amerykańskim na dalsze stacjonowanie w Japonii. Ścierają się z nimi ugrupowania prawicowe wśród których najbardziej znane wydaje się Tatenokai, skupione wokół charyzmatycznego pisarza i nacjonalisty Mishimy Yukio. Prawica w końcu wyszła zwycięsko z tej walki, (skądinąd później doszło do wyniszczających walk pomiędzy prawicowymi ugrupowaniami), okupiła ją jednak śmiercią swego przywódcy w listopadzie 1970 roku, uznaną wtedy za bezprecedensową w całej nowożytnej historii tego kraju.

Powieść „Norwegian wood” Harukiego Murakami przenosi czytelnika w ten jakże burzliwy okres, w chwili w kiedy poznajemy trójkę bliskich sobie przyjaciół: Toru Watanabe, Kizukiego i Naoko, których losy zostaną wystawione na próbę. Kiedy Kizuki popełnia samobójstwo w swoje siedemnaste urodziny, oboje muszą poradzić sobie ze stratą bliskiej osoby. O ile Toru jest w stanie zapamiętać najwspanialsze chwile spędzone z przyjacielem, o tyle Naoko czuje się przytłoczona i wtrącona w otchłań depresji, która zaprowadza ją do ośrodka dla ludzi chorych umysłowo położonego w górach. Nie może poradzić sobie z cierpieniem i pustką, zarówno po stracie ukochanego jak i starszej siostry, która również popełniła samobójstwo. Koniec wspólnego pobytu i odbycie stosunku w jej dwudzieste urodziny, to także niepokoje społeczne i strajki studenckie, powstałych na fali rewolucyjnej, lecz których ogień szybko gaśnie w niewyjaśnionych okolicznościach. Mimo listów jakie do siebie piszą, dystans i pogarszający się stan dziewczyny, oddala ich od siebie. W tym miejscu, jakby w zastępstwie pojawia się Reiko Ishida, przyjaciółka i powierniczka dziewczyny, która utrwala kontakt pomiędzy obydwojgiem. Rola jaką ma do odegrania oraz tajemnica przez nią skrywana przyczyni się do podjęcia znaczącego wyboru przez bohatera.

Wraz z bohaterem poznajemy także życie studenckie, pełne pracy, rozmyślań, poszukiwań własnego kąta i nowych przyjaźni. Po zajęciach na uczelni, główny bohater poznaje Midori Kobayashi, dziewczynę która jest zwolenniczką niezależności i swobody seksualnej, będącą całkowitym przeciwieństwem spokojnej Naoko. Ich przyjaźń dojrzewa, w miarę jak kontakt z Naoko zaczyna zanikać. Co ciekawe przejawia on głębokie uczucia wobec obydwu kobiet. "Siada na dywanie, licytując się z czasem i spija jej wino oraz dzieli łóżko. Lecz gdy się obudził, był sam, ptak odleciał". Wersy piosenki właściwie nakierowują nas na niektóre wątki umieszczone w książce i sugerują ulotność uczucia jaką obdarzona zostaje jedna z kobiet.

Na drugim biegunie mamy świat widziany z perspektywy nieuchronności śmierci rządzący się innymi prawami, obdarty z niewinności, zmuszający do pogoni za sukcesem i pieniędzmi oraz pełen pragmatyzmu. Wartości te wydaje się reprezentować Nagasawa, który bez najmniejszego problemu zalicza egzaminy kwalifikacyjne dla przyszłych pracowników japońskiego MSZ i pragnie zrobić coś ze swoim życiem, a przesadnie uporządkowany Komandos (w tłumaczeniu angielskim często pojawia się jako Storm trooper), obiekt ciągłych dowcipów Toru, który pewnego dnia opuszcza swego współlokatora, by realizować swoje marzenia. Jednak w przypadku tego pierwszego, w obliczu samobójczej śmierci "ukochanej" zmienia się nie do poznania i postanawia uciec jak najdalej od swojej tragedii.

Ostatecznie to jednak Toru staje przed wyborem pomiędzy jedną bądź drugą dziewczyną. Zmuszony wejść w życie dorosłe staje do pojedynku z czasem, który wydaje się działać na niekorzyść chłopaka, a śmierć zaczyna dopominać się kolejnej ofiary. Niejednokrotnie na kartach powieści czytelnik dostrzeże obecność klasyków muzyki rockowej i jazzowych tamtych lat: The Rolling Stones, The Beatles, czy Milesa Davisa, a także popularnych nawiązań do literatury amerykańskiej i klasycznej. W kontekście twórczości pisarza, słuszne wydaje się stwierdzenie Kenzaburo Ōe, który w jednym z wywiadów określił Murakamiego jako najbardziej nie japońskiego ze współczesnych pisarzy. 

Tak samo jak w przypadku Banany, brak w jego pisarstwie odwołań do tradycji, mitologii czy wartości rodzimych. Nie zmienia to jednakże faktu, iż jest twórcą płodnym i popularnym (zaliczany do grona najwybitniejszych pisarzy współczesnych). Drobiazgowe opisy, przewijające się wątki autobiograficzne pisarza (pracował w latach młodzieńczych w sklepie i uwielbia te same książki, tak samo jak główny bohater), nostalgiczny ton narracji pierwszoosobowej i niczym nie skrępowana wolna miłość jako symbol tamtego okresu, pozwalają lepiej zrozumieć uczucia i dylematy przed jakimi staje bohater. Ponadto oczami swej postaci przedstawia wizerunek ruchu studenckiego jako posiadającego słabą wolę i niestety przejawiającego hipokryzję. Warto przejść się po norweskim lesie, by przekonać się jak wyglądała Japonia w okresie "make peace, not war" i przekonać się jak wyglądała wtedy miłość (również na tle związków homoseksualnych).